LÀNG QUÊ XA (P8)

Xin được giới thiệu tập sách Ông Nguyễn Như Xuân viết về quê hương 

NHỚ LÀNG (KÌ VI )

trẻ Hưng Nhơn vui trung thu- ảnh photo Khoa

Vĩnh Hưng, Hưng Nhơn, Kẻ Vịnh

  

Kẻ Vĩnh

    Năm 1954 tôi đã 25 tuổi, nhưng chưa hề nghe ai nói làng ta là Cái Vịnh, chỉ nghe gọi là Kẻ Vịnh. 
(Ngày ấy sau 1975 nhiều đợt thanh niên Hưng Nhơn vào nam, chuyện vãn bloger được nghe các eng ấy nói làng mình còn gọi là "cái vịnh"
Trong các cuộc nhậu, họ hay hát: " Đi mô thì cũng nhớ về cái vịnh..." hỏi có nghĩa là chi? có người lắc đầu, có người nói có lẻ làng mình có cái vịnh cuối làng! theo bloger có thể biến âm từ kẻ Vĩnh> kẻ vịnh> cái vịnh, cũng như từ Kẻ Trài ( kẻ nôốc) > kẻ chài> cái chài,...! (sic))
Tôi tự hỏi tại sao làng ta là Vĩnh Hưng đã chính thức đổi thành Hưng Nhơn lại có thêm Kẻ Vịnh. Kẻ Vịnh xuất hiện vào thời kỳ nào? Chưa được xác định. Khi đi học tôi đọc ở nhà thờ họ Đạo ghi là Giáo xứ Kẻ Vịnh.

    Vị trí nhà thờ đóng tại làng Hưng Nhơn tại sao lại ghi là Kẻ Vịnh.
Thoáng nghĩ: liệu có dính dáng gì với Kẻ Văn, bởi nhà thờ ở Văn Quỹ cũng ghi Giáo xứ Kẻ Văn. Lẽ nào Kẻ (Vịnh, Văn) dành riêng cho những tín đồ Thiên chúa giáo? Cũng không phải, Vì nhà thờ ở làng An Thơ và nhà thờ làng Hòa Viện (cách nhau 100m và 1000m) không thấy ghi là Kẻ Thơ, Kẻ Viện. “Giáo xứ Kẻ Vịnh” cũng không thể xem như tên một cửa hàng, tên xí nghiệp thoải mái đặt như hiện nay.

     Trong văn tự đều ghi : Hưng Nhơn ngày…chứ không ghi  Kẻ Vịnh ngày…nhưng khi ai đó hỏi ông (bà) ở làng nào thì có người trả lời là làng Hưng Nhơn, có người trả lời là làng Kẻ Vịnh. Kẻ Vịnh mặc nhiên trở thành tên gọi khác của làng Hưng Nhơn

     Thử tách hai từ : Kẻ và Vịnh.

    Từ Kẻ tiếng gọi dân làng ở miền Bắc, kẻ Chợ là nơi đông người như Hà Nội xưa…Ở Hải Lăng ta có những 50 làng mà chỉ ba làng dùng từ kẻ là Kẻ Diên (có chợ kẻ Diên- thủ phủ Hải lăng) Kẻ Văn và Kẻ Vịnh.

     Có người cho rằng đất quê ta là vùng trũng nên đặt tên có chữ Vịnh. Không phải! Vịnh là vùng biển ăn sâu vào đất liền như vịnh Hạ Long, vịnh Cam ranh…rằng Kẻ là làng, Vịnh là vùng trũng nên gọi là Kẻ Vịnh. Theo tôi, chưa phải!

    Tôi nghĩ rằng từ xa xưa Trong Ô Châu Cận lục (烏州近錄) Thượng thư Dương văn An biên soạn, hai dịch giả Trịnh Khắc Mạnh , Nguyễn Văn Nguyên, dịch và chú thích thuộc Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn-Viện nghiên cứu Hán nôm  Nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành- Hà nội 1997. trong lời bình trang 232 (bản chữ Hán) Vĩnh Hưng chi chí thượng văn, bản dịch (tiếng Việt) trang 48 dịch tương đối sát là Vĩnh Hưng có chí chuộng văn (văn= văn chương chứ không phải văn= nghe). Lại nữa trang 269 (bản chữ Hán) mỹ hóa Vĩnh Hưng, nhưng trong bản dịch (tiếng Việt) trang 71 lại dịch là phong hóa Vĩnh Hưng. Dịch phong hóa không đúng. Phong hóa là phong tục tập quán và nếp sống của một xã hội: phong hóa tân tiến, phong hóa suy đồi mỹ hóa thì rỏ ràng không có nghĩa khác. Mỹ là đẹp: mỹ nữ, mỹ mãn, mỹ xảo… Phải chăng Thượng thư thấy ở Vĩnh Hưng có nét hào hoa phong nhã, có tư chất về trí tuệ văn chương!.

    

   Qua bao suy nghỉ tôi lại thấy: Kẻ có nghĩa là chỉ trống về người: kẻ giàu, kẻ khó, kẻ sang, kẻ hèn…Vịnh (chữ Hán có hai đồng âm): Một là: chữ Vịnh (     ) một bên có bộ chấm thuỷ và hai là chữ Vịnh (     ) một bên là bộ ngôn. Chữ có chấm thuỷ nghĩa là vịnh nước ăn sâu vào đất liền còn chữ có bộ ngôn là có nghĩa ngâm vịnh; tức cảnh mà đặt thơ, như: vịnh mùa hè, vịnh cái chổi…Vĩnh Hưng, (Hưng Nhơn) hay ngâm thơ xướng họa mà có cái tên Kẻ Vịnh. Kẻ Vịnh là làng hay vịnh thơ, ngâm thơ. “Biệt danh Kẻ Vịnh” này tuyệt nhiên không dính với tên ghi Giáo xứ Kẻ Vịnh nói trên. Có khi là một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Tôi cho rằng ý thứ hai (làng ngâm vịnh thơ) có phần xác đáng hơn.

  Xin tạm dừng ở đây. Chúng ta sẽ trao đổi tiếp khi có thêm tư liệu và suy nghĩ mới.