Mệ Tôi !

Trên sông Ô Lâu (ảnh Nguyễn Như Khoa)

Mai là ngày kỵ mệ nội; mới đó mà đã 20 năm mệ giã từ gia đình, con cháu ra đi về cõi vĩnh hằng…

Nghe kể… năm xưa, bên tả ngạn con sông Ô Lâu xinh đẹp, tại một ngôi làng nhỏ hiền hòa, ngôi làng mà hơn 500 năm trước, trong Ô châu cận lục của học giả Dương Văn An, tiến sĩ thời nhà Mạc có chép:

“Kẻ sĩ trung nghĩa (làng) Văn Quỹ thà chịu cắt tai chứ không theo giặc”

…ngày đó thấy tên làng nghe thật lạ, sau được các cụ giải nghĩa , sách xưa của cổ nhân có câu:

"Kim thiên hạ xa đồng Quỹ, thư đồng Văn"

Đình làng Văn Quỹ (ảnh chú Lê Đăng Mành)

Dịch nghĩa là: ngày nay trong thiên hạ, bánh xe cùng một trục, chữ viết cùng một loại chữ; ở đây chỉ sự thống nhất đoàn kết…cha ông ta ngày xưa thật thâm thúy!

Nhà thờ họ Nguyễn- Văn Quỹ (ảnh chú Lê Đăng Mành)

Làng Văn Quỹ- di tích Thượng miếu hạ mộ (ảnh chú Lê Đăng Mành)

 

Chùa làng Văn Quỹ (ảnh chú Lê Đăng Mành)

Trong gia đình nọ, có ba cô con gái, ngoài việc đồng áng phụ cha mẹ, khi nông nhàn các cô làm thêm nghề chằm nón…nón của làng Văn Quỹ nghe kể ngày ấy nức tiếng xa gần…một hôm trong khi các cô cùng bạn nữ trong xóm quây quần chằm nón, thì nghe tiếng chó sủa ngoài vườn sau, bà chị lớn nói:

-         Chuyện chi mà con Vàng sủa to rứa hè?

Cô hai đáp

-         Chắc chuột mèo chi đó nờ!

Vẫn nghe con Vàng sủa liên tục, cô chị lớn bảo:

-         Con út mi chạy ra sau nương xem chuyện chi rứa!

Cô út chạy ra, chập sau chạy vào

-         Có eng tê ở làng dưới đến bẫy cu cu sau nương.

Hôm sau, rồi nhiều hôm sau nữa, con Vàng vẫn hướng ra sau nương, sủa inh ỏi,  các cô bực lắm!

-         Eng nớ chắc có ý đồ, chớ mần chi có cu cu ở nương sau mà bẫy!

Chị lớn hỏi:

-         Ai rứa út ?

-         Dạ eng nớ ở xóm thượng làng dưới!

Cô bạn hàng xóm góp chuyện, các cô lao xao bàn tán.

-          Nghe nói eng nớ học mô trong trường Bá Công (Huế) về, chế tạo đủ thứ , xe đạp, tủ bàn, chế cả súng bắn to đùng đùng!

-         Hay ho chi, tháng trước tau nghe họ kể, hắn xuống đường bạng làng An Thơ bắn chim, bị làng nớ bắt phạt vạ đó!
- Nghe nói ba mạ eng nớ phải mang trầu cau xuống tạ lễ dưới đình An Thơ !

-         Đàn ôn, đàn ang chi mà suốt ngày chèo ghe câu đi khắp Mỹ Chánh, Phước Tích, Lương Điền, Phò Trạch, Ưu Điềm, Hội Kỳ, Vân Trình… câu cá, bẫy cu cu !

-         Con ni nói không đúng mô, tau nghe kể eng nớ tuy là con trai út trong nhà, đi học trong Huế về, nhưng mần ruộng, đạp nước đại giỏi đó!

Các cô bàn ra tán vào, ngoài nương thì con Vàng vẫn sủa miết, cô chị lớn bực lắm:

-         Thôi bọn mi lo mần việc đi, có ai ra đuổi hắn đi khôn?

-         Dị chưa, người ta đứng ngoài nương, nói bẫy chim, mắc mớ chi mà dám đuổi !

-         Dậy chớ, chó sủa miết, bọn mi bàn tán miết, khôn lo mầ việc thì mầm răng ?

Cô chị lớn gắt gỏng, nhìn qua góc nhà thấy cô em út không bàn tán cùng chị em bạn, miệng lại cười chúm chím.

-         Út, mi cười chi rứa, mi có kế chi hay khôn?

-         Dạ để em nghĩ kế cho!

….Đợi mãi vẫn không thấy cô út ra kế, hàng ngày con Vàng vẫn sủa vọng ra sau nương, trong nhà các cô thợ nón vẫn chộn rộn bàn tán…rồi cô út cũng đã ra tay, kế thật hay, hay thật !

Văn Quỹ nhìn về cổng làng Hưng Nhơn (ảnh chú Lê Đăng Mành)

Văn Quỹ- Hưng Nhơn (ảnh Nguyễn Như Khoa)

Chàng út xóm thượng làng dưới, nhờ người mang trầu cau đến dạm ngỏ, cô út từ biệt ba mạ, hai chị và bạn bè, bỏ lại tuổi thơ, xách nón về làm dâu nhà người !

Cô út về làng dưới một tay giúp chồng, trong nhà, ngoài nương, vun vén đủ đầy. Hai người có 7 người con, con trai thì hay lam hay làm, các cô con gái thì nhẹ nhàng xinh đẹp !

 Dành hết tình thương cho chồng cho con, sau này các cháu cũng được mệ lo lắng; các cháu trai đi lính, hàng đêm mệ khấn nguyện phật trời, xin ơn trên phò hộ cho bọn hắn tai qua nạn khỏi!

...ngày ấy, lâu về ghé thăm, bà mừng hỏi: 
- Răng lâu mới ghé, chừ đang mần chi con?
- Dạ bán vé số mệ ơi !

( giả đò chọc mệ chơi, vì mệ hay đưa tiền mua vé số dùm, hỏi già rồi trúng số mần chi, bà nói cho con cháu chớ mần chi! )
Nghe xong, không nói không rằng, bà quay lưng vào vách.

( bà té nên nằm một chỗ mấy năm liền)
Một lát sau nghe bà khóc rưng rức.
- Răng mà mệ khóc rứa?
- Có ăn có học, con dòng cháu giống (?) răng mà bán vé số, răng mà phải mần rứa con ơi, hu hu hu!
Chợt lạnh lòng...từ đó dặn lòng phải phấn đấu...!
Tối đó con gái mệ còn mang áo mới tới, bà mặc khen đẹp hè! ăn hết cái đầu vịt, món bà thích lắm, vậy mà sáng sớm hôm sau, bà ra đi thanh thản, nhẹ nhàng...!
Mới đó đã 20 năm, mệ bỏ con cháu, về với cõi khác...con nhớ mệ, mệ ơi!

Chiều về (ảnh Nguyễn Như Khoa)